Των Αγίων Αθανασίου και Κυρίλλου Πατριαρχών Αλεξανδρείας

Του Σεβασμιότατου Μητροπολίτη Αντινόης κ.κ. Παντελεήμονα

Σήμερα, η Αγία μας Ορθόδοξος Εκκλησία, αλλά πολύ περισσότερο το Ελληνορθόδοξο μας Πατριαρχείο Αλεξανδρείας και πάσης Αφρικής, γιορτάζει την μνήμη δύο μεγάλων Πατριαρχών που χρημάτισαν Προκαθήμενοι και στόλισαν και δόξασαν τον Αποστολικό Θρόνο του Ευαγγελιστή Μάρκου όχι μόνον με τον άγιο βίο τους, αλλά και με την υπεράσπιση της Ορθοδόξου Διδασκαλίας.

Ο πρώτος, ο Άγιος Αθανάσιος έζησε κατά τον 3ο αιώνα και αντιμετώπισε την αίρεση του Αρείου, ο οποίος με την εσφαλμένη διδασκαλία του στράφηκε εναντίον της θεότητας του Κυρίου μας Χριστού και δίδαξε ότι «υπήρχε χρόνος όπου ο Υιός δεν υπήρχε» και ότι ο Χριστός δεν είναι «ομοούσιος», δηλαδή όμοιος στην ουσία με τον Θεό Πατέρα, αλλά «ομοιούσιος», δηλαδή κάτι που μοιάζει προς την ουσία του Πατέρα. Η αιρετική αυτή διδασκαλία προκάλεσε μεγάλη ταραχή στους κόλπους της Βκκλησίας και δημιούργησε την αίρεση του Αρειανισμού.

Η Ορθόδοξος Εκκλησία αντιμετώπισε το σοβαρό και ουσιαστικό αυτό πρόβλημα. Πατριάρχης Αλεξανδρείας της εποχής ήταν ο Άγιος Πέτρος που είδε το εξής όραμα: Ενώ στεκόταν μπροστά στην Αγία Τράπεζα του εμφανίσθηκε ο Χριστός με ξεσχισμένα ρούχα. Απορώντας για το απρεπές της ενδυμασίας ρώτησε: «Κύριε, ποιος σου έσχισε τα ρούχα;» Ο Κύριος του απήντησε: «Ο Άρειος»!

Ο Άγιος Πέτρος συγκάλεσε Σύνοδο στην Αλεξάνδρεια και καταδίκασε τον Άρειο και την διδασκαλία του ως ξένη προς την Ορθοδοξία. Ο Άρειος όμως συνέχισε να διδάσκει την πλάνη του και προκάλεσε μεγάλη αναστάτωση. Αυτοκράτορας της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας ήταν τότε ο Μέγας Κωνσταντίνος που επιθυμούσε ειρήνη σ’ όλη την Αυτοκρατορία. Βλέποντας την μεγάλη ταραχή και αναστάτωση που προκάλεσε το Τριαδολογικό αυτό ζήτημα, συγκάλεσε την 1η Οικουμενική Σύνοδο στη Νίκαια της Βιθυνίας το 325. Στη Σύνοδο αυτή έλαβαν μέρος 318 Θεοφόροι Πατέρες, αλλά απ’ όλους διακρίθηκε ο σημερινός εορταζόμενος Μέγας Αθανάσιος.

Ο Μέγας Αθανάσιος υπεραμύνθηκε της θεότητας του Χριστού και κήρυξε ότι ο Υιός του Θεού είναι «ομοούσιος» στην ουσία της θεότητας με τον Θεό Πατέρα. Διακήρυξε τον Χριστό τέλειο Θεό, ίσο προς τον Πατέρα, όπως είναι το Φως από το Φως, έτσι και ο Υιός είναι Θεός Αληθινός από Θεό Αληθινό, γεννηθέντα από τον Πατέρα πριν από τον υλικό χρόνο. Τόνισε δε ότι η γέννηση του Υιού από τον Πατέρα δεν είναι δημιουργία, όπως στην περίπτωση της δημιουργίας των αγγέλων, ή γέννηση όπως στην περίπτωση των γεννήσεων των ανθρώπων, αλλά η εκ του Πατέρα γέννηση του Υιού είναι αποκλειστικά τρόπος ύπαρξής Του μέσα στη Μια Θεότητα, η Ουσία της οποίας είναι μία και η αυτή και στα τρία Πρόσωπα της Αγίας Τριάδος.

Ο Άγιος Αθανάσιος για πολλά χρόνια υπέστη διωγμούς, συκοφαντίες και πολλές εξορίες μόνον και μόνον γιατί υπερασπίσθηκε την αλήθεια της ορθής Διδασκαλίας του Ευαγγελίου και κράτησε ανόθευτη την Αποστολική Παράδοση.

Ο δεύτερος εορταζόμενος Άγιος Κύριλλος έζησε τον 5ο αιώνα και αντιμετώπισε το Χριστολογικό ζήτημα των δύο φύσεων του Χριστού. Οι διδασκαλίες του Πατριάρχη Νεστορίου και του Αρχιμανδρίτη Ευτυχή προκάλεσαν την αίρεση του Μονοφυσιτισμού. Σύμφωνα μ’ αυτές ο ενανθρωπίσας Υιός του Θεού έχει μόνον μία Φύση μετά την σάρκωση. Νέα προβλήματα προκλήθηκαν που δίχασαν ξανά την Εκκλησία. Οι Ορθόδοξοι αντίθετα προς την διδασκαλία των Μονοφυσιτών διακήρυτταν ότι ο Χριστός έχει δύο τέλειες Φύσεις και μετά την σάρκωση, Θεία και ανθρώπινη, που είναι ενωμένες υποστατικά στη μία Υπόσταση ή Πρόσωπο του Ιησού Χριστού. Η κάθε Φύση διατηρεί τα ίδια ιδιώματά της χωρίς να καταργεί ή να καταστρέφει την άλλη. Μένουν ενωμένες, ασύγχιστες και αχώριστες και ούτε η θεότητα μεταβλήθηκε σε ανθρωπότητα, ούτε η ανθρωπότητα σε θεότητα, αλλά η κάθε μία διατηρεί τα ίδια τους ιδιώματα και μένουν ενωμένες στη μία Υπόσταση ή Πρόσωπο του Κυρίου Ιησού Χριστού ακόμη και μετά την ενσάρκωση. Την αίρεση του Μονοφυσιτισμού καταδίκασε η 4η Οικουμενική Σύνοδος της Εφέσου το 451.

Και στις δύο ανώτερες περιπτώσεις η Ορθόδοξος διδασκαλία βασίσθηκε πάνω στην Αποστολική Παράδοση που μεταβιβάσθηκε από γενεά σε γενεά μέχρι των ημερών μας. Οι Θεοφόροι Πατέρες της Ορθοδόξου μας Εκκλησίας διακήρυξαν την ορθή διδασκαλία περί του Χριστού.

Ο Κύριος και Σωτήρας μας θεμελίωσε Μία Εκκλησία. Έδωσε την διδασκαλία Του στους Αγίους Αποστόλους και τους παρήγγειλε να πορευθούν και να κάμουν μαθητές απ’ όλα τα έθνη, βαπτίζοντάς τους στο όνομα του Πατρός και του Υιού και του Αγίου Πνεύματος, διδάσκοντας τους να τηρούν κάθε τι που Εκείνος δίδαξε (Ματθ. 28:19). Όμως πολλές φορές τους προειδοποίησε ότι θα εμφανιστούν «ψευδοπροφήτες» και «ψευδόχριστοι» που θα επιδιώξουν να αποσπάσουν τους μαθητές από την κανονική Του Εκκλησία (Ματθ. 24:24). Μίλησε ότι αυτοί οι πλάνοι θα τελέσουν σημεία και μεγάλα θαύματα (Ματθ. 24:24), αλλά ο μοναδικός σκοπός τους θα είναι να παραπλανήσουν, εάν είναι δυνατόν και τους εκλεκτούς (Ματθ. 24:24).

Ο Απόστολος Παύλος μας προειδοποιεί, ότι δεν πρέπει να παρασυρόμαστε εξ αιτίας περιέργων διδασκαλιών που δεν έχουν ρίζες στην Αποστολική Παράδοση (Εβρ. 13:9). Προειδοποιεί όλους τους Χριστιανούς κάθε εποχής, να προσέχουν από τους αιρετικούς και να μη δίδουν προσοχή στις αιρετικές διδασκαλίες που είναι αντίθετες προς την Αποστολική Παράδοση. Γι’ αυτό προτρέπει να στεκόμαστε σταθεροί και να κρατάμε τις Παραδόσεις που παραλάβαμε είτε από την διδασκαλία του προφορικού λόγου, είτε από τις επιστολές των Αποστόλων (Β’ Θεσσ. 2:15).

Αγαπημένοι μου φίλοι και εν Χριστώ αδελφοί,

Πολλές φορές διερωτόμαστε: Γιατί δίδομε τόση σημασία στη διδασκαλία της Ορθοδόξου Εκκλησίας; Η απάντηση είναι ότι η Ορθόδοξος Εκκλησία διατήρησε ανόθευτη την αλήθεια της Χριστιανικής Πίστεως μέσα από την Διδασκαλία και Παράδοσή Της. Η Ορθόδοξος Εκκλησία είναι η μόνη ορθή Εκκλησία της Καινής Διαθήκης που ο Κύριος θεμελίωσε. Μέσα στην Ορθόδοξο Εκκλησία ο άνθρωπος βρίσκει και πραγματώνει την σωτηρία του που του προσφέρει ο Χριστός. Μέσα στην Ορθόδοξο Εκκλησία ο άνθρωπος γίνεται μέλος της Βασιλείας του Θεού και η ύπαρξη των Αγίων αυτό ακριβώς αποδεικνύει, ότι ο άνθρωπος σώζεται. Εκτός Εκκλησίας δεν υπάρχει ούτε αγιασμός, ούτε σωτηρία.

Σήμερα, η Ορθόδοξος μας Εκκλησία Υιόρτασε την μνήμη των Αγίων Αθανασίου και Κυρίλλου Πατριαρχών Αλεξανδρείας. Ας τους ακολουθήσουμε. Ας τους μιμηθούμε, γιατί η μίμηση της ζωής ενός Αγίου είναι η μεγαλύτερη τιμή που μπορούμε να του προσφέρουμε.

ΠΗΓΗ