Μ. ΣΑΡΑΚΟΣΤΗ ΣΤΑ ΜΥΡΑ ΚΑΙ ΤΗΝ ΠΟΛΗ

Η πολύ τιμητική για μένα πρόσκληση του Μητροπολίτη Μύρων κ. Χρυσοστόμου [Καλαϊτζή] να συμμετάσχω σε ένα σύντομο προσκύνημα στα ΜΥΡΑ της Λυκίας με φέρνει πάλι σε μέρη γνώστα κι αγαπημένα. Χαίρομαι που θα επισκεφθώ, μετά από οκτώ και πλέον χρόνια, και θα προσκυνήσω για τέταρτη φορά τον κενό τάφο του Αγίου Νικόλαου.

Φθάνω στην ΠΟΛΗ απόγευμα της Πέμπτης της Γ’ εβδομάδας της Μ. Σαρακοστής και καταλύω στο φιλόξενο Μετόχι του Αγίου Ανδρέα στο Γαλατά. Την επομένη, πολύ πρωί, αναχωρώ με τους συνοδοιπόρους μου σ’ αὐτὸ το προσκύνημα Μητροπολίτη Μύρων κ. Χρυσόστομο, ιερέα π. Αθανάσιο Μαμάση από την ΠΟΛΗ και τον οδηγό μας κύριο Αναστάση, επίσης από την ΠΟΛΗ, για τα ΜΥΡΑ.

Η μία από τις δύο γέφυρες του Βοσπόρου αποτελεί το πέρασμα στην Ασιατική πλευρά της Τουρκίας. Ο καιρός κατά την κάθοδό μας προς την Νοτιοδυτική Μ. ΑΣΙΑ δεν είναι αυτός που θα επιθυμούσαμε. Έχουν προηγηθεί χιονοπτώσεις και είναι όλα λευκά. Με μικρές στάσεις για καφέ η τσάϊ και για φαγητό έξω από την ΚΙΟΥΤΑΧΕΙΑ, το ΑΦΙΟΝ και σε κάποια αλλά σημεία φθάνουμε, με καλές καιρικές συνθήκες, στα ΜΥΡΑ.

Η επίσκεψή μας στην ΑΤΤΑΛΕΙΑ την επομένη, για έρευνα και αγορά παλαιών βιβλίων, μας δίνει την ευκαιρία να επισκεφθούμε στο ΚΕΜΕΡ τα κατάλοιπα μοναστηριακού συγκροτήματος, τα οποία εντοπίσθηκαν πρόσφατα. Τα υπολείμματα αυτά επιτρέπουν να διακρίνει κανείς τη θέση της Βασιλικής, η οποία αποτελούσε το Καθολικό της Μονής, καθώς και τους υπολοίπους βοηθητικούς χώρους. Η Μονή, τῶγε νυν είναι άγνωστο σε ποιόν Άγιο ήταν αφιερωμένη και τώρα αποτελεί αντικείμενο έρευνας (ανάμεσα σε βιβλία και κώδικες) του Μητροπολίτη Μύρων.

Στο μικρό παρεκκλήσιο του Αγίου Ιωάννου του Χρυσόστομου, μέσα στο Επισκοπείο των Μύρων, τελείται η Θ. Λειτουργία της Κυριακής της Σταυροπροσκυνήσεως. Ο π. Αθανάσιος λειτούργει και ο Δεσπότης με τον υπογραφόμενο καλύπτουν τις ψαλτικές ανάγκες. Ο κυρ Αναστάσης διακόνει ως νεωκόρος. Όλοι στρατευθήκαμε στην επιτέλεση του μυστηρίου της Θ. Ευχαριστίας. Τα πάντα γίνονται όπως πρέπει. Ακόμα και φρέσκοι κλώνοι δενδρολιβάνου για την Ύψωση του Σταυρού ταξίδευσαν από το ΝΑΥΠΛΙΟ μέχρι τα ΜΥΡΑ!!

Μετά την «Απόλυση» επισκεπτόμαστε την Βασιλική του Αγίου Νικόλαου. Προσκυνάμε τον κενό τάφο του Αγίου και συνεχίζουμε με μία περιήγηση στο εσωτερικό της Βασιλικής. Κοιτάζω από την δυτική πλευρά του Ναού προς την κόγχη του ιερού Βήματος με το μεγάλο Σύνθρονο. Αυτός ο πανύψηλος Ναός με τους άνετους χώρους, που μπορούν να χωρέσουν μερικές χιλιάδες πιστούς, λειτουργείται 1-2 φορές το χρόνο. Κι αυτό με πάμπολλες παρακλήσεις. Σ’ αυτή τη σκέψη θυμώνω, παραμιλώ, δακρύζω…

Στην έξοδο μας περιμένει ο Δεσπότης και μας οδήγει σε πολύ κοντινό στη Βασιλική χώρο για μία έκπληξη, την οποία μας έχει υποσχεθεί από την προηγούμενη ήμερα. Σε ένα μεγάλο άνοιγμα βάθους, ίσως 3 μέτρων, αντικρίζουμε έναν ναΐσκο. Είναι το προιόν ανασκαφής και ευρίσκεται, πλην της οροφής του, σε πολύ καλή κατάσταση. Στον δυτικό εξωτερικό τοίχο υπάρχει αγιογραφημένη «Δέησις» με τον Χριστό στο κέντρο και την Παναγία και τον Άγιο Νικόλαο(;) δεξιά και αριστερά Του. Οι εκτιμήσεις που υπάρχουν, όπως μας λέει ο Δεσπότης, αναφέρουν ως χρόνο ιδρύσεώς του τον 12ο η 13ο αιώνα. Και αυτός ο ναός αποτέλει πλέον αντικείμενο έρευνας του Μητροπολίτου Μύρων, καθώς και αυτός δεν είναι γνωστό σε ποιόν Άγιο ήταν αφιερωμένος. Ένα είναι το σίγουρο. Η μεγάλη Βασιλική του Αγίου Νικόλαου απέκτησε το δικό της παρεκκλήσιο.

Το μεσημβρινό μας γεύμα γίνεται στο KAS (ΑΝΤΙΦΕΛΛΟΣ), απέναντι από το ΚΑΣΤΕΛΛΟΡΙΖΟ. Ο Τούρκος ιδιόκτητης του παλαιού ελληνικού σπιτιού-εστιατορίου έχει ετοιμάσει νηστήσιμα φαγητά και θαλασσινά. Ο καλός καιρός μας επιτρέπει να αντικρίζουμε τα απέναντι μας Ελληνικά νησιά. Είναι μία μικρή χαρά που αντισταθμίζει την μελαγχολία, την οποία μας προκαλεί η θέα των παλαιών Ελληνικών σπιτιών τριγύρω μας.

Μία μικρή περιήγηση με τον π. Αθανάσιο και τον κυρ Αναστάση στις κοντινές γειτονιές αποδίδει καρπούς. Συναντάμε τον παλαιό Ναό της Παναγίας [σήμερα τζαμί]. Ολόλευκος, με νησιωτική αρχιτεκτονική, δεσπόζει σε χαρακτηριστικό σημείο της μικρής πόλης. Μπαίνουμε στην αυλή της και αντικρίζουμε μία στρώση με μαύρα και άσπρα βότσαλα, τα οποία σχηματίζουν θαυμάσια σχέδια στο δάπεδο. Όμως δεν είμαστε τυχεροί. Το τζαμί είναι κλειστό και περιοριζόμαστε να δούμε το εσωτερικό του από τα περιφραγμένα με κάγκελλα παράθυρά του.

 

Κατά την διάρκεια της επιστροφής μας και λίγο πριν φθάσουμε στα ΜΥΡΑ ο κ. Ανάστασης, με εντολή του Δεσπότη, κάνει παράκαμψη για να επισκεφθούμε την ΑΔΡΙΑΚΗ, το παλαιό εμπορικό λιμάνι των Μύρων. Εδώ καταλήγει ο ποταμός ΜΥΡΟΣ, ο οποίος κυλάει ήρεμα ανάμεσα σε θάμνους και καλαμιές. Στο μικρό λιμάνι έχουν σήμερα τα καρνάγια τους οι σύγχρονοι Μύριοι και είναι το ορμητήριο κοντινών θαλάσσιων κρουαζιερών. Από το λιμάνι παρατηρούμε, πολύ κοντά στην θάλασσα, μισοκατεστραμμένα ογκώδη κτήρια με ημικυκλική οροφή.

– Είναι ρωμαϊκά κτίσματα, τα οποία χρησιμοποιήθηκαν ως σιταποθήκες, διευκρινίζει ο Δεσπότης και λύνει την απορία μας για την χρήση των κατά το παρελθόν.

Η ημέρα είναι προς το τέλος της, όταν φθάνουμε στα ΜΥΡΑ. Μία επίσκεψη σε σπίτι φίλων Τούρκων της μικρής πόλης, η οποία μας φιλοξένει τις τελευταίες ημέρες, κλείνει την παραμονή μας στον τόπο που αγίασε ο Άγιος Νικόλαος.

Την επόμενη ημέρα, πολύ πρωί (05.00), αναχωρούμε αναβαπτισμένοι και χαρούμενοι για την ΠΟΛΗ. Η επιστροφή μας γίνεται με άριστες κλιματικές συνθήκες. Είμαστε στην ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥΠΟΛΗ σχετικά ενωρίς το απόγευμα (17.00), αφού για 4 ημέρες διασχίσαμε δύο φορές τη Μ. ΑΣΙΑ, αγγίξαμε το παρελθόν μέσω των μνημείων της περιοχής που επισκεφθήκαμε, προσευχηθήκαμε σε ιερά και όσια του Γένους μας, κλίναμε γόνυ ευλαβείας στον κενό τάφο του πάτρωνά μας Αγίου Νικόλαου, βρεθήκαμε μπροστά σε νέες αποκαλύψεις που επεφύλαξε ο Άγιος Θεός στην περιοχή της Λυκίας, συσφίγξαμε σχέσεις φιλικές με κατοίκους της περιοχής, γευθήκαμε τους καρπούς και αναπνεύσαμε το μυροβόλο αέρα της. Κι όλα αυτά χάρις στη γενναοδωρία και την αγάπη του πνευματικού μας πάτερα Μητροπολίτη Μύρων κυρίου Χρυσοστόμου (Καλαϊτζή) του Ιμβρίου.

Μετά το τετραήμερο προσκύνημα στα ΜΥΡΑ, η ΠΟΛΗ είναι το κέντρο ενός άλλου προσκυνήματος, το οποίο εδώ και πολλά χρόνια επαναλαμβάνεται με συχνότητα δύο φορές το χρόνο. Τα ιερά και τα όσια του Γένους μας είναι εδώ. Μαγνήτης για όσους τα σέβονται και τα αγαπούν, όπως δεκάδες σχολεία που προγραμμάτισαν και προγραμματίζουν – όλο και συχνότερα τα τελευταία χρόνια – επισκέψεις για προσκύνημα και για πνευματική αναβάπτιση στην άλλοτε Βασιλεύουσα.

Την Τρίτη (20/3) είμαι πρωί πρωί στο Κέντρο της Ορθοδοξίας. Ένα κερί στον Άγιο Γεώργιο και μετά συναντήσεις με φίλους και με τον Οικουμενικό Πατριάρχη αργότερα, για να πάρω την ευλογία Του. Μεταξύ γλυκού και καφέ συζητάμε για το προσκύνημα στα Μύρα και για το υπόλοιπο πρόγραμμά μου στην ΠΟΛΗ. Δεν ξεχνάει να μου συστήσει να πάω στο αντάμωμα των Ζωγραφειωτών στην Παναγία Βλαχερνών κατά την Δ’ Στάση των Χαιρετισμών και μετά να παρακολουθήσω την θεατρική παράσταση με το έργο «ΟΙΔΙΠΠΟΥΣ ΤΥΡΑΝΝΟΣ» από μαθητές των εκπαιδευτηρίων ΖΗΡΙΔΗ (Αθηνών) στη Μεγάλη του Γένους Σχολή. Κατά την αποχώρησή μου από το Πατριαρχικό Γραφείο υπόσχομαι να βρω χρόνο, μετά τις Ακολουθίες των Χαιρετισμών (την Παρασκευή), για την παράσταση αλλά και για άλλες ακολουθίες των επόμενων ημερών, οι οποίες αυτό το διάστημα (της Μ. ΣΑΡΑΚΟΣΤΗΣ) τελούνται καθημερινώς στον Άγιο Γεώργιο.

Μία από αυτές τις ακολουθίες επιλέγω για την επόμενη ημέρα. Είναι η Θ. Λειτουργία των Προηγιασμένων Δώρων. Έρχομαι πρωί στο Πατριαρχείο (09.15). Στον Άγιο Γεώργιο η Ακολουθία των Ωρών πλησιάζει προς το τέλος της. Ο Ναός είναι άδειος από εκκλησίασμα. Νιώθω έναν κόμπο να ανεβαίνει στο λαιμό μου. Δεν είναι και τόσο ευχάριστο να αποτελείς όλο το εκκλησίασμα, μαζί με τους ιερείς και τους ψάλτες. Στο τέλος της Ακολουθίας φθάνει στο Ναό ο Πατριάρχης, παίρνει θέση στο Παραθρόνιο και γίνεται η «Απόλυσις».

Ο Μ. Εκκλησιάρχης Αρχιμ. κ. Βενιαμίν βάζει «Ευλογητός» και αρχίζει η Θ. Λειτουργία. Όλα τελούνται όπως αν το εκκλησίασμα γέμιζε ασφυκτικά τον Ναό. Οι ιεροψάλτες ερμηνεύουν κατά τον καλλίτερο τρόπο τους ύμνους από τα πατριαρχικά αναλόγια. Προς το τέλος της Λειτουργίας έρχονται για εκκλησιασμό οι μαθητές του Ζ’ Γυμνασίου ΙΩΑΝΝΙΝΩΝ, συνοδευόμενοι από τους καθηγητές των.

Μετά την «Απόλυση» ο Πατριάρχης απευθύνει λόγια πατρικά στους προσκυνητές και τους ζητά να αγαπούν την Μητέρα Εκκλησία και να την επισκέπτονται, όταν μπορούν. Τέλος τους εύχεται «Καλή επιστροφή στην πατρίδα και Καλή Ανάσταση».

Στο προαύλιο στήνονται όλοι τους για φωτογράφηση με τον Οικουμενικό Πατριάρχη. Κάποιοι ενδιαφέρονται να αποθανατίσουν την σκηνή και στο κινητό τους τηλέφωνο. Επικρατεί μικρή αταξία, με συνέπεια να καθυστερούν τον Πατριάρχη, αλλά Αυτός δείχνει κατανόηση στην επιθυμία των παιδιών. Έτσι όλα πάνε κατ’ εὐχή!

Εφέτος είναι χρονιά καθαγιασμού του Αγίου Μύρου. Θα είναι η τρίτη φόρα για τον Οικ. Πατριάρχη κ.κ. Βαρθολομαίο να καθαγιάσει Άγιο Μύρο (1992, 2002, 2012). Κατά το παρελθόν την ευλογία να καθαγιάσει Άγιο Μύρο τρεις φορές είχε ένας μόνον Πατριάρχης. Αυτός ήταν ο Ιωακείμ Γ’ ο Μεγαλοπρεπής.

Οι προετοιμασίες για τον σκοπό αυτό έχουν ξεκινήσει, καθώς η Μ. Εβδομάδα πλησιάζει. Βάψιμο τοίχων, γυάλισμα των καζανιών, στα όποια θα γίνει η έψησις του Μύρου, και ένα πλήθος άλλων εργασιών γίνονται αυτές τις ημέρες. Κάποια στιγμή αντικρίζω να βγαίνουν καπνοί από τις καμινάδες της στέγης του μικρού κτηρίου στη βόρεια πλευρά της αυλής του Ι. Ν. του Αγ. Γεωργίου. Η εξήγηση που δίνεται είναι: «γίνονται δοκιμές στο σύστημα λειτουργίας των καζανιών». Όλα πρέπει να λειτουργήσουν στην εντέλεια την στιγμή που πρέπει.

Περνάω στην τράπεζα του Αρχιδιακόνου, μετά από πρόσκληση ιερέως του Πατριαρχείου, για το γεύμα. Ομολογώ ότι το καταφύγιο αυτό είναι μία λύση για τις ημέρες των νηστειών, καθώς μέσα στην πόλη είναι δύσκολο να ικανοποιηθείς τέτοιες ημέρες. Ανάλαδα τα φαγητά σήμερα (Τετάρτη και Παρασκευή είναι ανάλαδα, δεδομένου ότι το Πατριαρχείο είναι το Μεγάλο Μοναστήρι και το επιβάλλει η τάξις που τηρεί). Ανάλαδα μεν αλλά νόστιμα. Φακές, μακαρόνια με σάλτσα ντομάτας, αγγούρι, ντομάτα, ελιές, χαλβάς και φρούτα. Όσο δύσκολος κι αν είσαι, κάτι θα βρεις για το γεύμα σου!

Αφήνω τον Πατριαρχικό Οίκο και βαδίζω κατά μήκος του Κερατίου Κόλπου. Η λιακάδα είναι σύμμαχος σ’ αὐτὴ την πορεία μου προς το ΕΜΙΝΟΝΟΥ. Τα νερά του Κόλπου, ήρεμα κι αστραφτερά, γίνονται καθρέπτης για την άλλη πλευρά, εκείνη του ΠΕΡΑΝ. Μετά από πορεία μισής περίπου ώρας φθάνω στην Αιγυπτιακή Αγορά η Αγορά μπαχαρικών. Έχω τον χρόνο και περιδιαβαίνω για λίγη ώρα τους διαδρόμους της με τα μπαχαρικά, ξηρούς καρπούς, λουκούμια, γλυκά κ.α. και αγοράζω κάποια απ’ αὐτά για δώρα.

Η επιστροφή μου στον ΓΑΛΑΤΑ γίνεται μέσω της ομώνυμης γέφυρας. Μου αρέσει στη μικρή αυτή διαδρομή να παρατηρώ τους εκατοντάδες ερασιτέχνες ψαράδες, οι οποίοι εξοπλισμένοι με τα πιο σύγχρονα εξαρτήματα ψαρέματος, προσπαθούν για το …«πιάτο της ημέρας» και όχι μόνον, αφού πολλοί τα διαθέτουν για συμπλήρωμα του ημερομισθίου των. Από μερικές κλεφτές ματιές στους πλαστικούς κουβάδες βγάζω το συμπέρασμα ότι ο κόπος τους δεν πάει χαμένος.

Πέμπτη σήμερα και αποφασίζω να επισκεφθώ ένα πολύ σπουδαίο Αγίασμα της Κωνσταντινούπολης. Είναι αυτό της Παναγίας Βεφά. Το αποφάσισα για δύο λόγους. Πρώτον, παρά τα τριάντα και πλέον προσκυνήματα στην ΠΟΛΗ, έχω επισκεφθεί το Αγίασμα μόλις δύο φορές, και δεύτερον, εδώ, αυτό το διάστημα, διακόνει ο π. Αθανάσιος. Είναι μία ευκαιρία να πάρω αγίασμα και να τον συναντήσω.

Η λαϊκή συνοικία, μέσα στην οποία βρίσκεται το Αγίασμα, είναι ήσυχη και πεντακάθαρη. Στην αυλή του Αγιάσματος τρεις εργάτες επιδίδονται στο κλάδεμα των καλλωπιστικών θάμνων και δένδρων.

Ο π. Αθανάσιος με υποδέχεται με χαρά και ζητάει να μου σερβίρουν καφέ. Βρίσκω την ευκαιρία να κατέβω στον υπόγειο χώρο, για να προσκυνήσω και να πάρω αγίασμα. Όταν επιστρέφω στο ισόγειο, παίρνω τον καφέ και πηγαίνω να καθίσω στον μικρό παράδεισο, με τα λουλούδια και τα δένδρα, της κλειστής αυλής του συγκροτήματος. Ένα ξύλινο παγκάκι γίνεται κάθισμα και τραπέζι μαζί. Γυναίκες πάνε κι έρχονται. Είναι σχεδόν όλες Τουρκάλες. Από την ανοικτή πόρτα του Ναού τις βλέπω να σκύβουν ευλαβικά και τον π. Αθανάσιο να διαβάζει ευχές. Όταν αποχωρούν παίρνουν μαζί τους αγίασμα για τα μέλη της οικογενείας των, για φίλους και γνωστούς. Ο π. Αθανάσιος διαβάζει συνεχώς. Άδικα τον περιμένω… Κάποια στιγμή βγαίνει έξω, μου ζητάει συγνώμη για την αδυναμία να ανταλλάξουμε δυό λόγια, και ανανεώνουμε την συνάντησή μας για την αυριανή Ακολουθία των Χαιρετισμών στο μικρό Αγίασμα της Αγίας Παρασκευής, έξω από τα τείχη, κοντά στο ΜΠΑΛΟΥΚΛΗ.

Συνεχίζω την περιήγησή μου ανηφορίζοντας προς την απέναντι πλευρά της Λεωφόρου Ατατούρκ. Σκοπός μου είναι να επισκεφθώ την βυζαντινή Μονή Παντοκράτορος (ΖΕΫΡΕΚ ΤΖΑΜΙ). Γνωρίζω ότι από το 2010 γίνονται εργασίες ανακαίνισης της Μονής με τους τρεις συνεχόμενους Ναούς. Άρχισαν με την ευκαιρία της πολιτιστικής πρωτεύουσας (Κωνσταντινούπολις 2010) και συνεχίζονται. Η είσοδος δεν επιτρέπεται στο κοινό που την επισκέπτεται. Έτσι παραμένω για λίγο και παρατηρώ τα έργα που έχουν γίνει.

Δίπλα μου τρεις νεαροί και ένας μεσόκοπος κύριος συζητούν δείχνοντας προς τους Ναούς. Αντιλαμβάνομαι ότι δίδονται απαντήσεις και εξηγήσεις και υποθέτω ότι πρέπει να είναι στο πλαίσιο μαθήματος. Η σχολαστική μου φωτογράφηση και βιντεοσκόπηση κινούν την περιέργειά των και με ρωτούν για την ιδιότητά μου. Έτσι αρχίζει μία κουβέντα μαζί των από την οποία προκύπτει ότι πρόκειται για φοιτητές Αρχιτεκτονικής και του καθηγητού των.

Μετά την αποχώρηση του καθηγητού αρχίζει μία συζήτηση για την ιστορία της Μονής, για την οποία έχουν πλήρη άγνοια. Γνωρίζουν μόνο για τον τύπο των Ναών και γενικώς ότι αφορά τα αρχιτεκτονικά σχέδιά των. Με τα μέτρια αγγλικά μου δίδω όσο μπορώ περισσότερες πληροφορίες για τη ζωή της Μονής, την κοινωνική προσφορά των επτακοσίων μοναχών της σε ασθενείς και πτωχούς της Κων/πολης, με την ιατρική σχολή, την τεράστια βιβλιοθήκη της, το πανδοχείο, τα λουτρά και το γνωστό τμήμα αντιγραφής χειρογράφων και βιβλίων. Επίσης για τον τεράστιο πλούτο που είχε σε ιερατικά αντικείμενα, τα οποία οι Σταυροφόροι μετέφεραν στη Βενετία. Έμειναν άφωνοι γι αὐτὰ που άκουαν. Δεν είχαν ακούσει πότε τους για όλα αυτά. Όταν αποχαιρετηθήκαμε, μου ζήτησαν να συναντηθούμε μία από τις επόμενες ημέρες. Το βαρύ πρόγραμμα των επόμενων ημερών δεν μου το επιτρέπει. Προς λύπην των βέβαια.

Παρασκευή σήμερα και η εκκλησία μας την έχει αφιερώσει στην Δ’ Στάση των Χαιρετισμών. Γύρω στις 09.15 περνάει από τον ΓΑΛΑΤΑ και με παραλαμβάνει ο π. Αθανάσιος Μαμάσης. Προορισμός είναι το Αγίασμα της Αγ. Παρασκευής, έξω από τα τείχη, κοντά στο ΜΠΑΛΟΥΚΛΗ. Φθάνουμε σχετικά γρήγορα σε ένα χώρο, ο οποίος θυμίζει εξοχή. Χωράφια με αγριολούλουδα και στο μέσον ο Ναός. Η αυλή στο Νότιο και το Ανατολικό μέρος του είναι κλειστή – για την ασφάλειά του – με μανδρότοιχο. Όλα έχουν βαφεί με ένα σκούρο κεραμιδί χρώμα και εντυπωσιάζουν, καθώς μοιάζουν με σκηνικό θεάτρου στο μέσον αυτού του κενού, από κτίσματα, χώρου.

Σε λίγο αρχίζουν να έρχονται οι πρώτοι πιστοί, ο π. Κωνσταντίνος, και λίγο πριν από τις 10.00 ο Σεβασμιώτατος Μητροπολίτης Μύρων κ. Χρυσόστομος (Καλαϊτζής). Ο π. Αθανάσιος βάζει «Ευλογητός» και αρχίζει η Ακολουθία. Ο Δεσπότης χοροστατεί αλλά και ψάλλει τον κανόνα μαζί με τον υπογραφόμενο. (Η έλλειψη ψαλτών στην ΠΟΛΗ είναι ένα θέμα που απασχολεί την Εκκλησία της εδώ και πολλά χρόνια). Κάπου κάπου ρίχνω μια ματιά προς το εκκλησίασμα. Δεν είναι πολλοί, περίπου δέκα γυναίκες και δύο άνδρες. Αν προθέσω και την τριμελή οικογένεια του νεωκόρου - φύλακα, δεκαπέντε το όλον. Αλλά με πίστη. Έρχονται από πολύ μακριά, με δύσκολες συνθήκες μετακίνησης και γιά τον λόγο αυτό μπορεί κανείς να τους χαρακτηρίσει ήρωες. «Ανοίγουν» εκκλησίες, και αυτό είναι το πιο σημαντικό· να μένουν ανοικτές οι εκκλησίες της ΠΟΛΗΣ και να λειτουργούνται, για πολλούς λόγους…

Ο Δεσπότης αναπέμπει μπροστά στην καταστόλιστη, με άνθη αρωματικά, εικόνα της Παναγίας τα «Χαίρε…» και στο τέλος όλοι μαζί ψάλλουμε το «Τη Υπερμάχῳ». Συγκίνηση και δάκρυα είναι το επιστέγασμα της σημερινής σύναξης στο Αγίασμα της Αγ. Παρασκευής.

Στη μικρή αυλή του Ναού, χάρις και στον λαμπρό ήλιο, έχουν στηθεί δυό - τρία τραπέζια για το «κέρασμα». Σιμίτια και διάφοροι χυμοί περνούν από χέρι σε χέρι. Λίγα λόγια και πολλές ευχές για «Καλή Ανάσταση» έχουν να λένε μεταξύ τους οι λίγοι πιστοί. Όταν έρχεται η ώρα του αποχωρισμού, τα χεριά σμίγουν και όλοι εύχονται «και του χρόνου να εορτάσουμε πάλι». Είναι η κρυφή ελπίδα ότι κανείς δεν θα «λείψει» έως τότε…

Στην επιστροφή ο π. Αθανάσιος με μεταφέρει στο Πατριαρχείο. Πρέπει να συναντήσω τον μοναχό Νικόλαο, από την Ι. Μονή Αγίου Διονυσίου του Αγίου Όρους, ο οποίος για μεγάλα διαστήματα εργάζεται ως συντηρητής εικόνων και όχι μόνον. Και ενώ πηγαίνω προς την Βιβλιοθήκη, συναντώ τον Οικουμενικό Πατριάρχη. Ρωτάει για την πρωινή Ακολουθία και με προσκαλεί στο μεσημβρινό γεύμα στην Πατριαρχική Τράπεζα.

Ο π. Νικόλαος μου δείχνει ένα μέρος της εργασίας του, μιλάμε για ένα προσκύνημά μας το έτος 2000 στην ΠΟΛΗ και με ενημερώνει για την παρασκευή του Μύρου. «Γιατί δεν μένεις για το Μύρο;» μου λέει. «Είναι μία εμπειρία, η οποία δεν επαναλαμβάνεται συχνά». «Είναι πολλές οι ημέρες μέχρι τότε» αντιτείνω και κοιτάζω το ρολόι. Η ώρα για την Πατριαρχική Τράπεζα έχει σχεδόν φθάσει και αποχαιρετώ τον π. Νικόλαο με πολλές ευχαριστίες για την μικρή ενημέρωση πάνω στην εργασία του.

Το απόγευμα στις 16.30 είμαι και πάλι στον Πατριαρχικό Ναό του Αγ. Γεωργίου για την Ακολουθία των Χαιρετισμών. Κόσμος πολύς κατακλύζει τον Ναό και τον αυλόγυρό του. Είναι προσκυνητές από την Ορεστιάδα, την Θεσσαλονίκη και άλλα μέρη της Β. Ελλάδος.

Στην Ακολουθία χοροστατεί ο Οικουμενικός Πατριάρχης κ. Βαρθολομαίος. Ο Άρχων Πρωτοψάλτης κ. Λεων. Αστέρης και ο Άρχων Λαμπαδάριος κ. Ιωάν. Χαριατίδης, πλαισιωμένοι από τους βοηθούς των και νέους μαθητευόμενους, ψάλλουν κατανυκτικά. Την Ακολουθία τελεί ο Μ. Αρχιμανδρίτης κ. Αθηναγόρας. Για την σημασία αυτής, η οποία τελείται τις πέντε πρώτες Παρασκευές της Μ. Σαρακοστής καθώς και για την τιμή που ο πιστός λαός αποδίδει – με αυτές – στο πρόσωπο της Παναγίας, ομιλεί ο Μ. Ιεροκήρυξ Αρχιμ. κ. Βησσαρίων.

Μετά την «Απόλυση» αναχωρώ βιαστικά για την Παναγία των Βλαχερνών. Όπως με έχει πληροφορήσει ο Παναγιώτατος σήμερα οι απόφοιτοι του Ζωγράφειου έχουν το ετήσιο αντάμωμά των. Έχουν καθιερώσει – εδώ και πενήντα χρόνια – αυτή τη γιορτή. Κληρικοί, ψάλτες και εκκλησίασμα είναι απόφοιτοι της σχολής και δίνουν εδώ ραντεβού για την τέλεση της Ακολουθίας των Δ’ Χαιρετισμών.

Φθάνω, ενώ ψάλλεται ο Κανών. Στον θρόνο είναι ο Μητροπολίτης Πέργης κ. Ευάγγελος και στα αναλόγια ο Άρχων Πρωτοψάλτης κ. Λεων. Αστέρης και ο Πρωτοψάλτης κ. Αντ. Παριζάνος, βοηθούμενος από τον κ. Λάκη Βίγκα, εκπρόσωπο των μειονοτικών ιδρυμάτων της Κων/πολης στην Γενική Δ/νση Βακουφίων. Μεταξύ του πυκνού εκκλησιάσματος και ο πρώην Δ/ντης του Ζωγραφείου και εκλεκτό μέλος της ομογένειας κ. Δημ. Φραγκόπουλος. Σίγουρα υπάρχουν και αλλά ονομαστά μέλη της ομογένειας, απόφοιτοι της Σχολής, τους οποίους ο υπογραφόμενος δεν γνωρίζει.

Τους οίκους της Δ’ Στάσης των Χαιρετισμών διαβάζει ο Δεσπότης στο μέσον του Ναού, μπροστά στην καταστόλιστη εικόνα της Παναγίας της Βλαχερνιώτισσας. Μνήμες αναδύονται και φορτίζουν την ατμόσφαιρα. Είναι ο χώρος καθαγιασμένος από εκείνη την ιστορική νύκτα, κατά την οποία όλος ο λαός της Κων/πολης έψαλε τον ΑΚΑΘΙΣΤΟ ΥΜΝΟ μπροστά στην ίδια εικόνα, ευχαριστώντας την Κυρία Θεοτόκο για την σωτηρία της ΠΟΛΗΣ από τους Αβάρους.

Στην Κοινοτική αίθουσα ο Αρχιερατικός Προιστάμενος της περιοχής Κερατίου Επίσκοπος Συνάδων κ. Διονύσιος έχει φροντίσει, ως οικοδεσπότης, για τα υπόλοιπα. Ένα πλούσιο «κέρασμα» με διάφορα γλυκίσματα και αλμυρά εδέσματα μαζί με αναψυκτικά προσφέρεται σε όλο το εκκλησίασμα.

Ο κ. Αντ. Παριζάνος, ως εκπρόσωπος των αποφοίτων του Ζωγραφείου, ομιλεί με θέμα την καθιέρωση του θεσμού του συνεορτασμού κατά την Δ’ Στάση των Χαιρετισμών εδώ στην Παναγία των Βλαχερνών. Ο θεσμός έκλεισε πενήντα χρόνια συνεχούς παρουσίας. Ενθυμείται τους πρωτεργάτες του αλλά και τους επόμενους ακούραστους συνεχιστές του καθώς και το ενδιαφέρον που έδειξαν, για να μη σταματήσει αυτή η εκδήλωση, η οποία τους φέρνει κοντά κάθε Μ. Σαρακοστή.

Ο Μητροπολίτης Πέργης κ. Ευάγγελος παίρνει κι αυτός τον λόγο και φέρνει στη μνήμη των Ζωγραφειωτών χαρακτηριστικές στιγμές από τις συναντήσεις προηγουμένων ετών. Η ατμόσφαιρα γίνεται συγκινητική, όταν η διήγηση πηγαίνει – λίγο πίσω – στα γεγονότα του Σεπτεμβρίου 1955. Είναι διάκονος τότε του Πατριάρχου Αθηναγόρα και ζει μαζί Του τις δύσκολες στιγμές και τις αγωνίες που διακατέχουν τον Πατριάρχη για το ποίμνιό Του. Όλοι κρέμονται από τα χείλη του Δεσπότη, διότι πολλά από αυτά που διηγείται ακούγονται για πρώτη φόρα. Πολλά και ενδιαφέροντα είναι όσα ακούγονται από τον Δεσπότη. Σχεδόν με κομμένη αναπνοή παρακολουθώ τον γλυκύτατο λόγο Του.

Η ώρα περνάει, χωρίς να το αντιληφθώ, και όταν κοιτάζω το ρολόι μου, διαπιστώνω ότι είναι πλέον αργά για την παρακολούθηση της παράστασης του «ΟΙΔΙΠΟΔΑ ΤΥΡΑΝΝΟΥ» από τους μαθητές των εκπαιδευτηρίων ΖΗΡΙΔΗ στη Μεγάλη του Γένους Σχολή, όπως μου είχε υποδείξει ο Πατριάρχης κατά τη συνάντησή μας. Επιστρέφω στο κατάλυμά μου στον ΓΑΛΑΤΑ κατάκοπος. Μία πλούσια σε εμπειρίες ημέρα τελείωσε. Αύριο, παραμονή της εορτής της Εθνικής Παλιγεννεσίας, το Ελληνικό Προξενείο τέλει εορτασμό γι αὐτὴ την μεγάλη επέτειο και μας περιμένει.

Μπροστά στο Λύκειο GALATASARAY η κ. Δέσποινα Βασιλειάδου, δασκάλα στο σχολείο της Βλάγκας, έχει φθάσει και με περιμένει για να πάμε μαζί στο Προξενείο. Όταν φθάνουμε στο μικρό εκκλησάκι του Αγίου Σάββα, μέσα στο Προξενείο, έχει τελειώσει ο Όρθρος και έχει αρχίσει η Λειτουργία. Λειτουργεί ο Μ. Ιεροκήρυξ Αρχιμ. κ. Βησσαρίων, βοηθούμενος από τον διάκονο κ. Παΐσιο. Τον Οικουμενικό Πατριάρχη εκπροσώπει ο Μ. Αρχιμανδρίτης κ. Αθαναγόρας. Ψάλλει ο Πρωτοψ. κ. Αντ. Παριζάνος, και με υποδείξη του π. Αθηναγόρα ο υπογραφόμενος λαμβάνει θέση δίπλα στον Πρωτοψάλτη για μικρή βοήθεια. Στην Λειτουργία παρευρίσκονται ο Έλληνας Γεν. Πρόξενος στην Κωνσταντινούπολη κ. Νικ. Ματθιουδάκης και τα άλλα μέλη των Προξενικών Αρχών, το προσωπικό του Προξενείου και μέλη της Ομογένειας. Μεταξύ αυτών ο κ. Λάκης Βίγκας, εκπρόσωπος των μειονοτικών Ιδρυμάτων της Πόλης στην Γενική Δ/νση Βακουφίων, ο πρώην Δ/ντής του Ζωγραφείου κ. Δημ. Φραγκόπουλος, καθηγητές και δάσκαλοι των σχολείων της Πόλης.

Μετά την «Απόλυση» όλοι περνάμε στην μεγάλη Αίθουσα με την εντοιχισμένη πλάκα, η οποία φέρει τα ονόματα των πεσόντων κατά τον Β’ Παγκόσμιο πόλεμο Κωνσταντινουπολιτών. Οι ιερείς τελούν «τρισάγιο» υπέρ των πεσόντων και ο Γεν. Πρόξενος καταθέτει δάφνινο στεφάνι στη μνήμη των. Στον σύντομο χαιρετισμό του για την Εθνική μας Επέτειο εκφράζει και τη λύπη του για το μικρό αριθμό των ομογενών μας που είναι στη σημερινή γιορτή και την απουσία των ταγών της Ομογένειας. Σε μία άλλη, κατάλληλα διαρρυθμισμένη αίθουσα προσκαλούνται όλοι για μία μικρή δεξίωση. Δίνεται έτσι η ευκαιρία σε όλους να ευχηθούν στον Γ. Πρόξενο, στο υπόλοιπο προσωπικό του Προξενείου και μεταξύ των.

Την Δ’ Κυριακή των Νηστειών εφέτος συμπίπτει και η εορτή του Ευαγγελισμού της Θεοτόκου μαζί με την Εθνική Εορτή των Ελλήνων, απανταχού της Οικουμένης. Ο Μητροπολίτης Μύρων πριν φύγει για την Άγκυρα, όπου θα λειτουργήσει στο Ναό της Ελληνικής Πρεσβείας, έχει προγραμματίσει την τέλεση της σημερινής Θ. Λειτουργίας στο Ναό της Παναγίας στα «ΕΞΗ ΜΑΡΜΑΡΑ». Η συμμετοχή μου σ’ αὐτὴν μου επιφυλλάσσει τη γνωριμία με ένα ακόμα προσκύνημα, ανάμεσα στα πάμπολλα της Πόλης.

Ο π. Στυλιανός Ζωγραφίδης με μεταφέρει με το αυτοκίνητό του στην απομακρυσμένη γειτονιά της περιφέρειας Υψωμαθείων, όπου ευρίσκεται ο Ναός της Κοιμήσεως της Θεοτόκου. Φθάνοντας ρίχνω μία γρήγορη ματιά στο προαύλιο και τα κτίσματα που υπάρχουν. Όλα είναι φτωχικά. Ο Ναός δεν έχει τη λάμψη της Αγίας Τριάδος της Πλατείας Ταξείμ, αλλά είναι καθαρός και τακτοποιημένος. Το ίδιο και τα οικήματα του αυλόγυρου, δηλαδή η Κοινοτική Αίθουσα και η κατοικία του νεωκόρου - φύλακα.

Ο π. Αθανάσιος Μαμάσης βάζει «Ευλογητός» και ο π. Στυλιανός με τον υπογραφόμενο αναλαμβάνουν διακόνημα στο αναλόγιο. Σιγά σιγά αρχίζουν να έρχονται και οι πιστοί. Είναι κάτοικοι της ευρύτερης Περιφέρειας των Υψωμαθείων, πράγμα που σημαίνει ότι κατοικούν αρκετά μακριά από το Ναό. Τριάντα ως τριανταπέντε είναι αυτοί που εκκλησιάζονται σήμερα. Αυτό είναι και το σύνηθες εκκλησίασμα, όπως έχω πληροφορηθεί από τον Δεσπότη. Όταν δεν ψάλλω, ρίχνω κάποια γρήγορη ματιά μέσα στο Ναό. Φτωχικός, αλλά καθαρός και με τάξη όλα τα χρειώδη. Οι σόμπες σκορπίζουν μία γλυκιά θαλπωρή και διαλύουν την πρωινή παγωνιά. «Οι Αντιοχείς που έχουν αναλάβει την φύλαξη και τον ευπρεπισμό των Ναών, τιμούν το ψωμί που τρώνε», σκέπτομαι γι αὐτοὺς του σύγχρονους... « Ακρίτες».

Στο τέλος της Ακολουθίας παίρνουμε το αντίδωρο από τον πάτερα Αθανάσιο και κατευθυνόμαστε στην Κοινοτική αίθουσα. Η επιτροπή του Ναού είναι παρούσα και έχει φροντίσει, μαζί με τον νεωκόρο, για το «κέρασμα». Αυτό αποτελεί μία συνήθεια εδώ στην Πόλη, η οποία ακολουθεί τη λήξη των διαφόρων Ακολουθιών. Έχουν την ευκαιρία – με αυτή τη συνήθεια – να ανταμώνουν γνωστοί και φίλοι και να ανταλλάσσουν λίγες κουβέντες. Εδώ λοιπόν μας περιμένουν σιμίτια, ταχινόπιττες, ζεστό τσάϊ και πολύ κουβέντα.

Πολλοί ρωτούν για το πρόσφατο προσκύνημά μας στα ΜΥΡΑ. Θέλουν να μάθουν νέα από την περιοχή, διότι την θεωρούν – λόγω Μητροπολίτου – ως συνέχεια της ενορίας των. Ο π. Αθανάσιος αναλαμβάνει, βοηθούμενος και από τον υπογραφόμενο, να μεταφέρει τις εντυπώσεις από το τετραήμερο στη Νοτιοδυτική Μ. Ασία. Η ώρα κυλάει και μέσα σε ένα χαρούμενο εορταστικό κλίμα ανταλλάσσουμε ευχές για την σημερινή ημέρα και το κοντινό Πάσχα, πριν εγκαταλείψουμε τον φιλόξενο χώρο του Ναού της Παναγίας των «Έξη Μαρμάρων».

Ζητώ από τον π. Στυλιανό να με αφήσει στην Πλατεία Ταξείμ. Κατηφορίζω τον πεζόδρομο της πολυσύχναστης Λεωφ. Ιστικλάλ για τις τελευταίες αγορές. Είναι πλέον μεσημέρι και ο κόσμος κατακλύζει τον πεζόδρομο, εκμετελλευόμενος την λιακάδα και την αργία της Κυριακής. Κάνω μία μικρή στάση στο πασίγνωστο «SARAY» για ένα ασσουρέ, πριν πάρω το μικρό τρένο του τούνελ για τον Γαλατά.

Οι φίλοι, με τους οποίους θα γευματίσω σήμερα, είναι ήδη στον χώρο της συνάντησης. Τους οδηγώ σε μία παλαιά ψαροταβέρνα, κοντά στην αγορά ψαριών, για το επιτρεπόμενο – λόγω νηστείας – σήμερα ψάρι. Εδώ όλα είναι ικανοποιητικά σε πρώτη φάση. Λιακάδα και τραπεζάκια έξω. Η θάλασσα με τις ψαρόβαρκες μόλις και μετά βίας απέχουν δέκα μέτρα. Απέναντί μας διακρίνουμε τη Μονή Παντοκράτορος, το Σουλεϊμανιέ Τζαμί και το Γενί Τζαμί. Αν δεν ήταν απέναντί μας, αριστερά, η γέφυρα του Γαλατά, θα μπορούσαμε να δούμε και την Αγια-Σοφιά, το Τοπ-Καπί και το Μπλε Τζαμί. Τόσο προνομιούχος ο χώρος της ταβέρνας μας!!

Σε λίγο έρχονται και τα ψάρια. Πρώτα το «χαμψί», δηλαδή γαύρος, και κατόπιν διαφορά άλλα, τα οποία συνοδεύονται από ρακί. Η συντροφιά μου απολαμβάνει περιβάλλον και φαγητό. Δεν είχαν φαντασθεί ποιά εκπλήξη τους περίμενε σήμερα. Η αλήθεια είναι ότι χρειάσθηκαν πολλές επισκέψεις στην ΠΟΛΗ και αρκετές φορές να διαμείνω στον Γαλατά, για να εντοπίσω τον χώρο αυτό. Αξίζει όμως τον κόπο να τον επισκέπτεται κανείς για φαγητό και χαλάρωση.

Σήμερα είναι η τελευταία ημέρα στην ΠΟΛΗ. Μία μικρή επίσκεψη στον προ της Αγίας Σοφίας χώρο έχω προγραμματίσει για τις τελευταίες ώρες στην «Πόλη των ονείρων μας». Κάθομαι για καφέ σε ένα Καφεστιατόριο απέναντι από την «Μεγάλη Εκκλησία» και αφήνομαι στην απόλαυση της εικόνας αυτού του μνημείου, του τόσο σημαντικού για την Χριστιανοσύνη, το οποίο εμείς οι Ρωμιοί νιώθουμε ως δικό μας.

Η σκέψη μου πηγαίνει σ’ αυτά που αναφέρει στο βιβλίο «Η ΠΟΛΗ ΤΟΥ ΒΟΣΠΟΡΟΥ – Σύντομος συστηματικός οδηγός» ο αρχιτέκτων-καθηγητής της θεολογικής Σχολής της Χάλκης Αριστ. Πασαδαίος. Γράφει ο καθηγητής στο κεφάλαιο για τον μεγαλοπρεπή Ναό της του Θεού Σοφίας: Όσο σημαντικό όμως και αν είναι το επίτευγμα αυτό, δεν ήταν αρκετό για να πραγματοποιηθεί ο πόθος των χριστιανών για ένα ναό ικανό «να χωρέσει τον Αχώρητο» το άυλο και «πανταχού παρόν» Πνεύμα, που ήταν ο Θεός, σύμφωνα με τις αντιληψεις τους. Ο καθηγητής κλείνει το κεφάλαιο για την Αγία Σοφία με τα λόγια ενός σύγχρονου Ευρωπαίου βυζαντινολόγου: Το μεγάλο ιδεώδες της χριστιανικής εκκλησίας, στο κατώφλι του Μεσαίωνα – η λύτρωση της ψυχής από τα δεσμά μιας γήινης ύπαρξης – ενσωματώθηκε εδώ, μια για πάντα, σ ἕνα κορυφαίο έργο τέχνης.

Με αυτές τις σκέψεις στο μυαλό δεν μπορείς να αφήσεις τον χώρο αυτό και να φύγεις. Ζητώ ένα τσάϊ και παρατείνω την παραμονή μου για να χορτάσω την εικόνα που βλέπουν τα ματιά μου. Όταν έχεις μπροστά σου ένα κορυφαίο έργο τέχνης, δεν φεύγεις τόσο εύκολα από δίπλα του.

Αργά το μεσημέρι επιστρέφω στο «κονάκι» μου και ετοιμάζω τις αποσκευές μου για την βραδινή πτήση της επιστροφής μου στην Αθήνα. Εγκαταλείπω την Βασιλεύουσα με τη γεύση της πληρότητας από αυτό το διπλό προσκύνημα στα ΜΥΡΑ και την ΠΟΛΗ και με την ελπίδα – όπως μετά από κάθε ταξίδι – της σύντομης επιστροφής στην «Πόλη των ονείρων μας».

Απρίλιος 2012

Χρήστος Ι. Δρούγκας